Een recente studie heeft binnen de wetenschappelijke gemeenschap een debat op gang gebracht over de mechanismen die het snelle ijsverlies op Antarctica veroorzaken. De kern van de controverse ligt bij de Hektoria-gletsjer, die eind 2022 in slechts twee maanden een ongekende terugtrekking van meer dan 8 kilometer (5 mijl) kende. Hoewel de omvang van de verandering van de gletsjer onbetwist staat, zijn wetenschappers verdeeld over de oorzaak, wat cruciale vragen oproept over de toekomstige stabiliteit van de Antarctische ijskappen.
De dramatische verschuiving van de Hektoria-gletsjer begon na een eerdere ineenstorting van de Larsen B-ijsplaat in 2002. Deze gebeurtenis bevrijdde Hektoria van de beperkende invloed van de plaat, waardoor deze sneller werd en dunner werd. Het resulterende gat werd gedeeltelijk opgevuld met zee-ijs dat aan de zeebodem was verankerd, waardoor de gletsjer tijdelijk werd gestabiliseerd. Deze stabiliteit werd echter begin 2022 verbroken toen het zee-ijs uiteenviel.
Vervolgens kalven grote brokken drijvend ijs (ijsbergen) af van de voorkant van de gletsjer, terwijl het onderliggende ijs sneller stroomde en dunner werd – een natuurlijk proces dat werd versneld door de door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Deze fase is op zichzelf niet ongebruikelijk; het is de daaropvolgende gebeurtenis die wetenschappers in verwarring brengt.
De kern van het debat draait om de vraag of het front van Hektoria aan de grond stond (rustend op de zeebodem) of dreef toen het eind 2022 een verbazingwekkende terugtocht onderging. Hoofdonderzoeksauteur Naomi Ochwat, onderzoeksfiliaal aan de Universiteit van Colorado Boulder en postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Innsbruck, en haar team beweren dat de gletsjer aan de grond stond en voor een dergelijk scenario een ongekend snelle terugtocht tegenkwam. Ze stellen voor dat de opwaartse krachten van het oceaanwater tegen het verdunde ijs drukken dat op een relatief vlak gesteentegebied rust (een ijsvlakte genoemd). Deze kracht had een plotselinge afkalving en een snelle terugtocht kunnen veroorzaken.
Andere glaciologen betwisten deze interpretatie echter vanwege onzekerheden over de precieze locatie van de aardingslijn van Hektoria: de grens tussen de aan de grond staande gletsjer en de drijvende ijsplaat. Dr. Christine Batchelor, hoofddocent fysische geografie aan de Universiteit van Newcastle, benadrukt dat als het getroffen gedeelte daadwerkelijk zou drijven, het afkalven minder uitzonderlijk zou zijn.
Ondanks deze onenigheid bestaat er vrijwel universele overeenstemming over één cruciaal punt: Antarctica verandert sneller dan eerder werd voorspeld.
“Hoewel we het niet eens zijn over het proces dat veranderingen bij Hektoria teweegbrengt, zijn we het er absoluut over eens dat de veranderingen in de poolgebieden angstaanjagend snel gaan, sneller dan we zelfs tien jaar geleden hadden verwacht”, zegt Anna Hogg, hoogleraar aardobservatie aan de Universiteit van Leeds. Ze benadrukt de dringende behoefte aan verbeterde satellietmonitoring om deze veranderingen en hun implicaties voor de mondiale zeespiegelstijging beter te begrijpen.
Het lot van gletsjers als Hektoria is rechtstreeks verbonden met het lot van de kustlijnen van de wereld. Als vergelijkbare processen elders op Antarctica plaatsvinden, vooral op kwetsbare locaties zoals de Thwaites-gletsjer (ook wel de ‘doemsdaggletsjer’ genoemd vanwege zijn potentieel om de mondiale zeespiegel met 65 cm te laten stijgen), zouden de gevolgen catastrofaal kunnen zijn. Verder onderzoek naar deze ogenschijnlijk kleinschalige gebeurtenissen is van cruciaal belang om een breder beeld te krijgen van het smelten van Antarctica en de diepgaande impact ervan op onze planeet.
