De tragische dood van journalist Dom Phillips, terwijl hij de toekomst van het Amazone-regenwoud onderzocht, bracht een cruciale vraag naar voren: hoe kunnen we dit vitale ecosysteem redden? In de slotaflevering van een driedelige serie waarin deze uitdaging wordt onderzocht, gaat mondiaal milieuredacteur Jon Watts dieper in, waarbij hij een perspectief blootlegt dat ons begrip van het Amazonegebied hervormt en een potentieel pad biedt naar het behoud ervan.
De herziening van de geschiedenis van het Amazonegebied
Eeuwenlang heeft het heersende verhaal de Amazone afgeschilderd als een grotendeels ongerepte wildernis, een enorme uitgestrektheid van ongerept regenwoud. Baanbrekend archeologisch onderzoek onthult echter een heel andere realiteit. Deze nieuwe golf van ontdekkingen toont aan dat de Amazone niet simpelweg een wilde ruimte was, maar eerder een landschap dat gedurende millennia actief gevormd werd door inheemse volkeren.
Bewijs van menselijke engineering
Het bewijs stapelt zich op dat inheemse gemeenschappen zich bezighielden met geavanceerde vormen van landschapsbeheer. Dit omvat:
- Dark Earths (Terra Preta): Deze vruchtbare, door de mens gemaakte bodems, rijk aan houtskool en voedingsstoffen, verhogen de landbouwproductiviteit aanzienlijk – een schril contrast met de vaak onvruchtbare regenwoudbodem. Deze ‘zwarte aardes’ komen niet van nature voor; ze zijn de doelbewuste creatie van generaties inheemse teelt.
- Bostuinen: In plaats van enorme stukken land vrij te maken voor landbouw, creëerden de inheemse bevolking complexe bostuinen die natuurlijke ecosystemen nabootsen en toch voedsel en hulpbronnen verschaffen. Deze tuinen integreren verschillende planten, bomen en dieren, waardoor duurzame en diverse voedselsystemen ontstaan.
- Kunstmatige wetlands: Er zijn aanwijzingen dat er kunstmatige wetlands en waterwegen zijn aangelegd, wat het inheemse begrip en de manipulatie van watersystemen voor irrigatie en transport aantoont. Dit benadrukt geavanceerde hydrologische technische vaardigheden.
- Beheerde bossen: Archeologische vondsten tonen bewijs van opzettelijke bosbeheerpraktijken, waaronder het planten van specifieke boomsoorten, het dunner maken van de vegetatie en het bevorderen van de biodiversiteit. Dit is in tegenspraak met het idee van een ongerept, ongerept regenwoud.
Opnieuw verbinding maken met inheemse kennis
De implicaties van dit herziene historische begrip zijn diepgaand. Het suggereert dat de huidige toestand van het Amazonegebied niet alleen een product is van natuurlijke processen, maar ook de erfenis van menselijk ingrijpen weerspiegelt. Belangrijker nog is dat het de enorme kennis benadrukt die de inheemse gemeenschappen bezitten – kennis die is vergaard gedurende duizenden jaren van leven in en beheer van het regenwoud.
De sleutel tot het redden van het Amazonegebied ligt misschien niet in het opleggen van externe oplossingen, maar in het luisteren naar en samenwerken met de mensen die er altijd in harmonie mee hebben geleefd.
Watts onderzoekt hoe deze kennis kan worden benut om de toekomst van het Amazonegebied veilig te stellen. Dit omvat:
- Traditionele Ecologische Kennis (TEK): Inheemse gemeenschappen beschikken over een gedetailleerd inzicht in het gedrag van planten en dieren, de samenstelling van de bodem en ecologische processen, dat veel verder gaat dan wat de conventionele wetenschap momenteel begrijpt.
- Duurzame landbouw: Traditionele landbouwtechnieken, zoals agroforestry en de teelt van donkere aarde, bieden duurzame alternatieven voor destructieve praktijken zoals slash-and-burn-landbouw.
- Bosherstel: Inheemse kennis van inheemse plantensoorten en ecologische relaties kan van onschatbare waarde zijn bij het herstel van gedegradeerde regenwoudgebieden.
- Gemeenschapsgericht natuurbehoud: Door inheemse gemeenschappen in staat te stellen leiding te geven aan natuurbehoudsinspanningen, wordt gegarandeerd dat oplossingen cultureel passend en lokaal duurzaam zijn en het regenwoud effectief beschermen.
Uiteindelijk wijst de episode in de richting van een perspectiefverschuiving – waarbij we de Amazone niet langer behandelen als een hulpbron die moet worden geëxploiteerd, maar in de richting van de erkenning ervan als een cultureel landschap dat is gevormd door menselijke vindingrijkheid en ecologische wijsheid. Het voortbestaan van het Amazoneregenwoud is onlosmakelijk verbonden met het behoud van inheemse culturen en hun grondige kennis van het land. Door deze eeuwenoude wijsheid te omarmen en te integreren, ontstaat er hernieuwde hoop op het beschermen van deze onschatbare mondiale schat
